Soms denk ik dat atheïsme iets simpel heeft. Het idee dat god niet zou bestaan komt uit het rationalisme. Hierbij werd alles wat niet bewijsbaar is of fout is, ook als onbestaande werd gezien. Sinds dan zijn we zachtjes al het religieuze en het esoterische aan het marginaliseren. De redenering is eigenlijk zo simpel als "er is geen bewijs dus het bestaat niet.' Deze redenering beidt ook een oplossing voor de discussie van vorig jaar. De derde wereld landen hebben gewoon het verlichting nog niet gehad. Naarmate een samenleving rationeler wordt gaan deze vaker goed afzweren. Want god sterf nu eenmaal ten koste van de wetenschap.
Atheïsme is in essentie heel erg simpel uiteraard. Echter is dit simplistische soms behoorlijk counter-intuïtief omdat het menselijk brein de neiging heeft om psychologische trucjes uit te halen op onze perceptie. Hoe rationeel je bent is gedeeltelijk genetisch bepaald. Een groot deel van de mensheid heeft de natuurlijke neiging bepaalde ervaringen sterk emotioneel te kanaliseren en het emotionele denken leidt vaak tot bovennatuurlijke verklaringen voor doodnormale en alledaagse zaken. Rationaliteit vereist in mijn optiek een zekere discipline want we groeien op met mystiek, legendes, religies en daarbij horende feitelijke onwaarheden. Het is dus lastig om de feiten van onjuistheden te scheiden. Op dit moment is het wel zo dat atheïsme het enige verdedigbare standpunt is. Al het andere is rationeel gezien geweldig achterhaald, al zo'n tweehonderd jaar, maar definitief na Nietzsche natuurlijk. De argumenten hiervoor zijn talloos uiteraard, maar wat geloof in een deïteit onverdedigbaar maakt is vooral het gebrek aan enige vorm van verifieerbaar bewijs voor een al dan niet specifieke claim die gemaakt wordt. Er worden simpelweg geen uitspraken over de realiteit gedaan en dan wordt iets al vrij snel onbewijsbaar. Velen zien niet in hoe bewijslast werkt, of snappen niet hoe beargumenteren werkt. Nu kun je stellen dat religie en mystiek zich bezig houdt met het bovennatuurlijke en de wetenschap zich met het observeerbare, echter denk ik dat deze gedachtegang compleet absurd is. Ik denk dat deze 'scheiding' een irreëel concept is. Het bovennatuurlijke is simpelweg de grens (the frontier) van de wetenschap en derhalve bestaat het bovennatuurlijke niet, enkel in theorie of buiten de realiteit.
Als er een historisch verband is tussen atheïsme en rationalisme, waarom is America dan zo godsdienstig?
Ten eerste moeten we een onderscheid maken tussen rationeel zijn en het rationalisme. Rationalisme en rationeel zijn. Het rationalisme is gewoon een onderdeel van de verlichting. Het slaat op het idee dat de rede de bovenhand moet krijgen. America heeft nooit verlichtingsfilosofen gehad zoals Europa die had met Voltaire, Decartes, Hobbes...
Ten tweede is er de hypothese dat in America godsdienst vele marktgerichter is. Door dat er geen subsidies zijn voor godsdienst zijn zij meer gebonden aan donaties van de gelovigen. Dit maat dat religiën zich meer af stemmen op de noden van zijn gelovigen.
Ten derde moeten we er zeker rekening mee houden dat de meeste Amerikanen eerder protestant zijn dan Rooms-Katholiek. Vanuit Weber's standpunt zouden deze per definitie al iets rationeler zijn.
De VS heeft geen klassieke verlichtingsfilosofen gehad, maar je kunt personen als Jefferson, Franklin, Madison en Adams niet negeren. Zij waren minder theoretisch maar ze hebben wel immense invloed gehad op het culturele gedachtegoed van de toekomsige VS. Sowieso vind ik dit een zwak argument, puur omdat dé verlichtingsfilosofen niet in de VS rondzwierven betekent nog niet dat dit gedachtegoed niet rond heerste. Zoals als werd gezegd waren de founding fathers bijna allemaal deïsten en de grondwet was later ook strikt seculier. Jefferson wilde in de Declaration of Independence niet eens God met een hoofdletter schrijven. Ik ben het er ook niet mee eens dat in de VS de nadruk minder op Liberté, Egalité, Fraternité lag, aangezien vrijheid en gelijkheid zowat de leidraad van de Declaration was. Dit waren typerende verlichtingsideeën ook. De onvrede in de Dertien Koloniën ontstond uit de afstand (zowel letterlijk als figuurlijk) tussen de VS en het Britse Rijk en derhalve de verminderde legitimiteit van het Britse gezag (met als gevolg onvrede over belastingen die overigens niet eens zo zwaar waren). Het is dus zeer de vraag hoe verlicht de bevolking in de VS in dit stadium was. De politici en toekomstige bewindslieden waren dit naar mijns inziens wel en ik durf wel te stellen dat de Franse en Amerikaanse revolutie de dezelfde insteek hadden in essentie.
Het protestantisme wordt in de VS op een andere manier beleefd dan in Europa of waar dan ook. In de VS is geloof meer dan waar dan ook een statussymbool. Men wil laten zien hoe serieus je je geloof neemt. In die zin is het een nog kapitalistischere vorm van het Christendom dan het Europese Christendom (voor zover daar van is te spreken), daar het niet meer om het product gaat, dit zijnde je geloof, maar om de verpakking van het product, het statussymbool. Kapitalisme in een vrij pure vorm is dan ook de grondslag van de VS, dus in die zin is dat ook niet raar. Je ziet ook dat leiders van bepaalde kerken en stromingen immense autoriteit en aanzien hebben, terwijl dit in Europa al lang niet meer zo is. Ik denk dat je prima kunt stellen dat de VS qua secularisatie een dikke vijftig tot zeventig jaar achter ligt op Europa. Waar dit aan ligt is denk ik lastig te bepalen, maar de Amerikaanse cultuur verschilt in ieder geval heel erg van de (West)-Europese, veel meer nog dan landen als Canada en Australië. Ik meen ergens gelezen te hebben dat er rond de eeuwwisseling ( aat 19e/20e eeuw) een kentering in moreel gedachtegoed kwam en de VS religieuzer werd maar misschien was dit ook wel eerder. Je derde punt slaat kant nog wal want als protestantisme rationeler is (wat ik best geloof) zou de VS juist sneller moeten hebben geseculariseerd.
America gebruikt het geloof om electoraat te winnen. Maar geloof bepaald daar politiek niet! Het is juist omgekeerd... De politiek beïnvloed het geloof daar. Door het gebrek aan subsiedies verkapitaliseert het geloof. Door die 'klantgerichtheid' van het geloof zouden mensen zich meer aangesproken voelen en blijft het aantal geloven stabiel. Tevens past het protestantisme beter in de ideologie van het kapitalisme.
Het is een samenspel, religie beïnvloed de politiek en vice versa. De politiek probeert gebruik te maken van de huidige geloofsovertuigingen en de huidige geloofsovertuigingen hangen af van veel factoren, waaronder wel politiek.