Er hangt een taboesfeer rond zelfmoord, en dat maakt het minder bespreekbaar - nog meer in Belgie. Er is heel veel hulp aanwezig in Belgie en Nederland, maar niet altijd wordt die gevonden. Hoewel je altijd eens kan bellen met de zelfmoordlijn, of eens naar het JAC gaan, of eens op een site surfen en daar vertellen over je problemen. Ik zelf help in mijn vrije tijd regelmatig wel eens op de site Awel om op die manier jongeren advies te geven over verschillende onderwerpen, maar vooral rond het thema zelfmoord durf ik geregeld wel eens advies geven.
Een taboesfeer vind ik misschien niet helemaal het juiste woord. Ik denk dat er met name vaak sprake is van onbegrip, en mensen willen graag begrepen worden. Als je met zelfmoordgedachten rondloopt, en je dat aan een naaste vertelt, is er een redelijke kans dat je te maken krijgt met een antwoord als: "Doe niet zo gek, je hebt toch genoeg om voor te leven?" of "Ach joh, het valt toch wel mee bij jou?". Dit zijn typische reacties die mensen geven die er weinig begrip voor hebben. Daarnaast zullen die mensen er niet snel begrip voor krijgen omdat zij bij zichzelf dingen denken als "Dat gebeurt mijn zoon/dochter/zus/broer/achterneef toch niet, wij/ik heb(ben) daar niet mee te maken." Gevolg is dat men er niet snel over zal spreken, want de reacties die men erop krijgt zijn niet erg behulpzaam of bevorderend. Dat is in mijn ogen niet direct een taboesfeer, maar meer een verzameling van onbegrip en desinteresse.
Tevens is er in heel veel gevallen spraak van mensen die een zelfmoordwens hebben, en zelf totaal geen interesse hebben erover te spreken, zelfs al zou er wel iemand luisteren. Vaak denkt men dat zoiets privé is. Ook hebben zij vaak al in hun hoofd besloten dat er geen andere uitweg meer is, dus wat heeft het voor zin om erover te praten? Het enige dat er zou gebeuren is dat men zou proberen de zelfmoordpoging tegen te houden, en dat is (in hun hoofd) iets negatiefs. Ze denken dan vaak in termen van 'Die mensen die mij op deze wereld dwingen te blijven.'
Naar mijn mening zijn er 2 soorten mensen die nadenken over zelfmoord. De mensen die het eigenlijk diep van binnen niet echt willen of durven, maar proberen door hierover te praten eindelijk de aandacht van hun omgeving te krijgen die ze anders niet konden krijgen, en de mensen die wel echt zelfmoord willen plegen en dus in hun gedachten niet veel meer te bespreken hebben met hun omgeving of met die mensen die willen helpen bij die gevallen. Als je je niet realiseert dat er die twee verschillende categorieën zijn, krijg je ook alweer snel te maken met onbegrip of misverstanden.
Laat ik even pragmatisch zijn. Jezelf doden is niet heel moeilijk. Iedereen met een half brein is ertoe in staat. Desondanks zijn er opvallend veel gevallen van 'mislukte pogingen'. In veel van die mislukte pogingen (let op: ik zeg niet alle, houd even een open mind bij deze uitspraak), is er sprake van mensen die diep in hun hart nog de wil hebben om te leven. Zij willen dus niet echt dood, al hebben sommige mensen in deze situatie wel degelijk de absolute overtuiging dat zij dit wel willen.
Wat je vaak merkt is dat de mensen die nog een wil hebben om te leven, de mensen zijn die hulp zoeken, hints afgeven, erover praten en erover willen praten. Dit zijn de categorie mensen die we kunnen helpen door begripvol te zijn en te luisteren en hulp te bieden. De andere categorie mensen, de mensen die zelfs in het diepst van hun hart geen wens meer hebben om te leven, zullen vaak geen behoefte hebben om erover te praten, zoeken geen hulp, en zullen mensen haten die hen proberen te helpen, omdat diegenen tegen hun zelfmoordpoging/idee zijn.
Nu is mijn vraag. Waarom ik dit onderwerp open. Hebben jullie al eens over zelfmoord gedacht? Hebben jullie al iemand verloren? Hoe zou je omgaan met iemand die zelfmoordgevoelens heeft. Hoe staan jullie tegenover een ongeneeslijk persoon die om een einde vraagt? Hoe vinden jullie dat iemand behandelt moet worden na een zelfmoordmethode? Hoe staan jullie tegenover een treinsuicide? Wat kan er gedaan worden om bepaalde suicides te doen voorkomen?
Jeetje dat zijn een hoop vragen. Here goes:
Heb ik al eens over zelfmoord gedacht? Ja, vele malen zelfs in de tijd dat ik zeer depressief was. En ik kan nog steeds niet oprecht zeggen 'Goed dat ik het niet gedaan heb!'. Immers, ik zie het leven niet als een geschenk of een recht, zoals velen. Ik zie het als iets dat er is, maar wat er net zo prima niet zou zijn. Laat ik het zo zeggen, als ik morgen dood om zou vallen, zou ik daar zelf volkomen vrede mee hebben. Het hele gebeuren van 'Je hebt nog zo veel om voor te leven'... Ach, wat niet weet wat niet deert. Ik denk voor mezelf: ik heb een goede tijd hier gehad, en ik zou het prima vinden om verder te gaan met een prima tijd te hebben. Maar ik heb verder geen angst voor de dood o.i.d. Zoals Annie Lennox al zeer terecht omschreef in haar nummer Cold: "Dying is easy, it's living that scares me to death!" Echter, ik heb momenteel geen reden om dood te willen. Ook niet specifiek om te blijven leven, maar gezien mijn omgeving en mensen die om me geven, is het voor iedereen maar beter dat ik blijf leven, zogezegd
Ben ik al iemand verloren? Ja, de nodige jaren geleden, mijn beste vriendin met wie ik samen ben opgegroeid. Ze was al 11 jaar lang in mijn leven en heb het nooit zien aankomen. Ze had wel problemen. Ze zou door angsten en paniekbuien regelmatig onbedoeld mensen rondom haar kwetsen. Dat wilde ze niet en ze was altijd bang dat ze mensen weg zou jagen of pijn zou doen. Uiteindelijk werd dat haar teveel. Ze pleegde zelfmoord door zich voor een trein te werpen. Ze had van tevoren geen signaal afgegeven, geen brief achtergelaten. Het kwam echt uit het niets zogezegd. Ze leek vooraf ook niet minder vrolijk of zo. Ze lachte vaak en maakte veel grappen. I guess zoals Youp van 't Hek zei: "Hoe kleuriger het jasje, hoe treuriger de clown."
Hoe zou ik omgaan met iemand die zelfmoordgevoelens heeft? Dat is lastig te zeggen. Zoals al eerder gezegd, vaak kom je het niet te weten, en dan is het erg moeilijk om het op te merken of iets te doen. Maar ervan uitgaande dat iemand me het zou vertellen of dat ik signalen zou opmerken dat diegene wel eens zelfmoordgevoelens zou kunnen hebben, zou ik om te beginnen aandacht schenken aan die persoon. Niet overdreven, maar gewoon diegene wat vaker aanspreken, leuke dingen doen, luisteren naar diegene zonder zelf vragen te stellen die die richting in gaan. Gewoon een goede vriend zijn. Merkte ik dat dit geen enkele positieve invloed zou hebben, zou ik voorzichtig polsen of diegene hulp wil, en in welke vorm diegene hulp zou willen. Wat kan ik doen om zijn/haar positie te verbeteren en heeft deze persoon interesse in professionele hulp en/of het bekend maken van zijn/haar geheim aan ouders/omgeving/anderen. Belangrijkste hierbij is niet te pushen, en niet mijn eigen mening door te drukken. Luisteren en begrip tonen zijn naar mijn mening het belangrijkst.
Hoe sta ik tegenover een ongeneeslijk persoon die het einde zoekt? Ik ben van mening dat zelfmoord optioneel moet zijn, mits begeleid. Als een persoon echt niet meer verder wil leven, wie zijn wij dan om te zeggen dat dat wel moet? Je hebt het recht om te leven, heb je dan niet ook het recht om te sterven? Het is imo alleszins beter dan mensen die er zelf maar een einde aan maken op manieren die ook anderen schade berokkenen. Eigenlijk is mijn mening samen te vatten als zijnde: ik vind dat het niet aan ons de keuze is wie er wel of niet mag blijven leven.
Hoe sta ik tegenover een treinsuicide? Ik begrijp dat mensen die op die wijze zelfmoord plegen er vaak niet meer om geven wat anderen er nog van vinden of wat het anderen aandoet. Immers, zij zijn dan dood en hebben er geen last meer van. Dit is duidelijk een egocentrische gedachte, en tevens een ongeïnformeerde gedachte, aangezien er veel meer treinsuïcides misgaan dan men denkt. Men eindigt dan met een verloren arm en been, maar leeft nog wel en heeft een immense hoeveelheid pijn. Ik denk dat dit soort zelfmoord meestal een ondoordachte en impulsieve actie is, die voor niemand goed uitpakt. Ik weet uit ervaring hoe het eruitziet voor omstaanders of de machinist/treinpersoneel, en weet dat dit soort beelden zeer traumatiserend kunnen zijn.
Je moet ook iemand hebben om erover mee te kunnen praten, helaas zal niet iedereen die hebben
Meestal valt dit wel mee. Het komt veel vaker voor dat men zelf niet erover wil praten, of dat men (zeer vaak onterecht) denkt dat er toch niemand zal luisteren. Wil niet zeggen dat het nooit voorkomt though.
3